Саясий кызматташтык

Азыркы учурда мамлекеттердин көз карандысыздыгын, эгемендүүлүгүн, аймактык бүтүндүгүн урматтоонун, бири-биринин ички ишине кийлигишпөө, теңдик жана өз ара пайдалуу принциптеринин негизинде Кыргыз Республикасы менен Өзбекстан Республикасынын ортосундагы стратегиялык өнөктөштүк, достук, ынак коңшулук жана ишеним мамилелери жигердүү өнүгүп жана бекемделип жатат. Конструктивдүү саясий диалогду өркүндөтүү жана кыргыз-өзбек мамилелерин прогрессивдүү кеңейтүү максатында эң жогорку жана жогорку деңгээлдеги үзгүлтүксүз байланыштар уланып келүүдө.

Дипломаттык мамилелер 1993-жылдын 16-февралында орнотулган. Бишкекте жана Ташкентте Элчиликтер ачылган.

1991-жылдан тартып 2006-жылга чейин жогорку деңгээлде 6 жолугушуу өткөн (4 визит Өзбекстанга жана 2 визит Кыргызстанга жасалган). 2007 жана 2013-жылдары Өзбекстандын Биринчи Президенти И.Каримов ШКУ саммитине катышуу үчүн Бишкекке келген. Эки өлкөнүн президенттеринин жолугушуусу 2016-жылдын 24-июнунда Ташкенттеги ШКУ саммитинде жана 2016-жылдын 24-декабрында Самаркандда улантылган. 2017-жылы президенттер 6 жолу жолугушкан, анын ичинде жогорку деңгээлде үч мамлекеттик/расмий визит жасалды, анын жүрүшүндө 42 документке кол коюлду, алардын эң маанилүүсү Мамлекеттик чек ара жөнүндө келишим, Стратегиялык өнөктөштүк, достукту чыңдоо, ак ниет коңшулук жана ишеним жөнүндө, парламент аралык кызматташтык жөнүндө декларация, чек ара районундагы ишеним чаралары жана аскердик кызматташтык боюнча макулдашуу болуп саналат. Жогорку деңгээлдеги жолугушуулар 2018-жылы Астанадагы Биринчи консультативдик жолугушууда, Ашхабадда МФСА мамлекет башчыларынын саммитинде, 2018-жылдын 3-сентябрында Чолпон-Ата шаарында ТТКК катышкан өлкөлөрдүн башчыларынын саммитинде улантылган. 2019-жылдын 29-ноябрында, Борбор Азия мамлекеттеринин башчыларынын Экинчи консультативдик жолугушуусу Ташкент шаарында өттү.

2020-жылы мамлекет башчылары беш жолу телефон аркылуу сүйлөшүүлөрдү жүргүзүшкөн (27-март, 4-май, 1-июнь, 24-июль, 14-ноябрь) жана ошондой эле видеоконференция форматындагы көп тараптуу аянтчалардагы сүйлөшүүлөргө катышкан (10-апрелде, Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташтык кеңешинин (ТМКК) кезексиз жыйыны, 2020-жылдын 6-ноябрында КМШ өлкөлөрүнүн Өкмөт башчыларынын Кеңешинин кезектеги отурумунда, ошондой эле 2020-жылдын 10-ноябрында ШКУ мамлекет башчыларынын Кеңешинин кезектеги отурумунда).

2021-жыл көп кырдуу кыргыз-өзбек кызматташтыгын өнүктүрүүдө бурулуш жыл болду. Мамлекет башчылары жыйырмага жакын байланыштарды өткөрүштү: анын ичинде жолугушуулар, телефондук сүйлөшүүлөр жана Борбордук Азия, ШКУ, ЕАЭБ, ТМКК, ЖККУ, ЭКУ ж. Эң маанилүү саясий окуялардын ичинде Ташкент шаарындагы: Кыргыз Республикасынын Президенти С.Н. Жапаров 2021-жылдын 11-12-мартында Өзбекстанга болгон мамлекеттик сапары, 2021-жылдын 25-26-мартында Кыргыз Республикасы менен Өзбекстан Республикасынын ортосундагы эки тараптуу кызматташуу боюнча Биргелешкен Өкмөттөр аралык комиссиянын тогузунчу жыйыны (ӨКК), Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн делегациясынын кезектеги жыйыны Кыргыз-өзбек мамлекеттик чек арасын делимитациялоо жана демаркациялоо боюнча Кыргыз Республикасы менен Өзбекстан Республикасынын Өкмөттүк делегациясы 2021-жылдын 24-26-мартындагы отуруму болду.

2022-жылы эң жогорку жана жогорку деңгээлдеги эки тараптуу саясий байланыштар абдан активдүү уланууда. Мамлекет жана өкмөт башчыларынын, ошондой эле министрликтердин жана ведомстволордун деңгээлинде бир катар эки тараптуу сүйлөшүүлөр (телефон/видеоконференция) өттү. Кыска мезгил ичинде эки өлкөнүн лидерлери 5тен ашык байланыштарды, анын ичинде 2 эки тараптуу телефон аркылуу сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп, анда жогорку деңгээлдеги келишимдердин аткарылышын жана эки тараптуу күн тартибиндеги актуалдуу маселелерди (8-апрель жана 19-май) биргелешип талкуулашты. 25-январдагы «Борбор Азия мамлекеттери – Кытай», «Индия – Борбордук Азия» – 27-январда жана Евразия экономикалык биримдигинин – 27-майда онлайн саммиттери сыяктуу аймактар аралык форматтагы 3 иш-чарага катышты, мындан тышкары, алар Нооруз, Орозо-Айт майрамдарына жана 9-май Жеңиш күнүнө карата куттуктоо сөздөрү менен алмашышты. Учурда Өзбекстан Республикасынын Президенти Ш.М.Мирзиёевдин Кыргызстанга боло турган мамлекеттик сапарын даярдоо иштери жүрүп жатат.

Парламент аралык кызматташтык эки тараптуу кызматташтыктын маанилүү аспекттеринин бири болуп саналат, бул жерде эки өлкөнүн парламентарийлери эл аралык байкоочулар укуктарында өз ара шайлоо процесстерине, Бишкекте өткөн түрк тилдүү өлкөлөрдүн Парламенттик Ассамблеясынын (ТүркПА) 7-пленардык жыйынына жигердүү катышышты. 2017-жылдын 20-декабрында эки тараптуу мамилелердин тарыхында биринчи жолу КР Жогорку Кеңешинин Төрагасы Д.Жумабековдун Өзбекстанга расмий сапары болду, анын жүрүшүндө Спикерди Өзбекстан Республикасынын Президенти Ш.Мирзиеев кабыл алган. Эки өлкөнүн парламенти 2018-жылга карата парламенттер аралыккызматташтыкты жүзөгө ашыруу боюнча Планга кол коюлган, кызматташтык боюнча парламент аралык комиссия түзүлгөн. 2018-жылдын 29-майында Өзбекстандын Фергана шаарында Парламент аралык комиссиянын 1-жыйыны өткөн. 2021-жылдын 21-сентябрында Өзбекстан Республикасынын Олий Мажлисинин Сенатынын Төрайымы Т.Нарбаеванын Кыргызстанга расмий сапары болуп, сапардын алкагында Сенаттын Төрайымы Кыргыз Республикасынын Президенти С.Н.Жапаров жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Төрагасы Талант Мамытов менен жолугушуу өткөздү. 2022-жылдын 24-июнунда Олий Мажлис Сенатынын Төрайымы Танзила Нарбаева башында турган Өзбекстандын парламенттик делегациясы Түрк тилдүү өлкөлөрдүн Парламенттик ассамблеясынын (ТүркПА) XI пленардык жыйынына катышты. Чолпон-Ата шаарындагы иш сапарынын алкагында Сенаттын Төрагасы менен Президенттин жана КР Жогорку Кеңешинин Төрагасынын ортосунда үзүрдүү сүйлөшүүлөр болду.

Туруктуу негизде өкмөт башчыларынын жолугушуулары өтүп турат, эки өлкөнүн премьер-министрлери жетектеген эки тараптуу кызматташтык боюнча кыргыз-өзбек өкмөттөр аралык комиссиясы иштейт. 2017-жылдын 16-августунда Бишкек шаарында өкмөттөр аралык комиссиянын 8-жыйыны өткөн. 2018-жылдын 29-мартында эки өлкөнүн Премьер-министрлеринин патронажы алдында чек ара облустарындагы Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн жана Өзбекстан Республикасынын чек ара облустарынын хокимдеринин Кеңешинин 1-жыйыны өткөн. 2019-жылдын 1-августунда Өзбекстан Республикасынын Премьер-министри А.Ариповдун Кыргызстанга жумушчу сапары болуп өттү. 2020-жылдын 8-декабрында Фергана шаарында Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн Ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн жана Өзбекстан Республикасынын чек ара аймактарынын хокимдеринин кезектеги үчүну жыйыны болуп өттү.

2022-жылы эки өлкөнүн өкмөт башчыларынын деңгээлиндеги эң маанилүү эки тараптуу саясий окуя болуп Кыргыз Республикасынын Президентинин чек арага чектеш облустардагы ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн жана Өзбекстан Республикасынын чек ара аймактарынын акимдеринин кеңешинин төртүнчү жыйынын ийгиликтүү өткөрүү болду. 2022-жылдын 1-апрелинде Ош шаарында болуп өткөн. Ош шаарында жыйындын өткөрүлүшү энергетика, айыл чарба, транспорт жана чек ара соодасы жаатында эки тараптуу кызматташуунун жана өз ара аракеттенүүнүн эң актуалдуу маселелери боюнча конкреттүү макулдашууларга жетишүүгө мүмкүндүк берди.

Эки өлкөнүн тышкы иштер органдарынын ортосунда тыгыз өз ара аракеттенүү жүрөт. Кыргыз Республикасынын жана Өзбекстан Республикасынын Тышкы иштер министрликтеринин жетекчилеринин, алардын орун басарларынын жана түзүмдүк бөлүмдөрүнүн башчыларынын ортосундагы кезектеги жолугушуулар жана консультациялар өткөрүлүп турат. Тышкы саясат ведомстволорунун ортосунда 2016-2017, 2018-2020 жана 2021-2022-жылдарга ТИМдер ортосундагы кызматташтык программасына кол коюлган. 2017-жылы Бишкекте саясый, консулдук маселелер боюнча, маалыматтык камсыздоо жаатындагы өз ара аракеттенүү маселелери боюнча консультациялар, келишимдик укуктук база боюнча консультациялар өткөн. Жакынкы учурда 2022-жылы Ташкентте ТИМ аралык саясий консультацияларды өткөрүү пландалууда.